Ik en groepen…ik heb er geen vanzelfsprekend prettige relatie mee. Het kan fijn en ontspannen zijn, maar ook eenzaam, angstig en confronterend. En juist in dat laatste zit een groot leerproces. Ik neem je mee in hoe ik tot nieuwe zelfinzichten over mezelf laten zien kwam tijdens de opleiding die ik momenteel volg.

Ik ga even een rondje lopen … in mijn eentje!

Ik ben bezig met de opleiding Lichaamsgerichte Trauma Therapie. De groep bestaat, inclusief mijzelf, uit twaalf personen en één opleider. Het is een divers gezelschap van enerzijds deelnemers die om professionele redenen verdieping zoeken zoals GGZ gerelateerde trauma hulpverleners, zelfstandig therapeuten en rouwbegeleiders en anderzijds deelnemers die persoonlijke ontwikkeling zoeken.

Voor mij duurt het altijd even alvorens ik me kan ontspannen in zo’n groep. Ik ben niet iemand die snel op de voorgrond springt en het hoogste woord voert. Liever wacht ik rustig af hoe de groep zich ontwikkelt en wat mijn plekje erin is. Meestal vind ik een paar mensen waar ik een connectie mee voel en die zoek ik dan op. Tijdens de lunchpauze wandel ik het liefst in mijn eentje een rondje om weer de verbinding met mezelf te kunnen voelen. Wanneer we met de hele groep bij elkaar zitten merk ik dat ik vaak alert ben en tegelijkertijd iets van mezelf terughoud alsof ik een toeschouwer ben in plaats van een deelnemer.

Omdat we leren dat ons eigen lichaam en alles wat we voelen, zien en anderszins opmerken ons belangrijkste hulpmiddel is in therapie, is het belangrijk dat we daar ook tijdens de opleiding mee werken. Het ogenschijnlijke gemak waarmee anderen hun kwetsbaarheid laten zien, lijdt bij mij echter al snel tot de conclusie dat ik het, omdat ik dat niet doe, niet goed doe. Het gevolg is dat ik me nog verder terugtrek, me afsluit en mezelf veroordeel. Ik wil zo graag, maar ik kan het niet!

Veiligheid, veiligheid, veiligheid

De terugkerende mantra in het werk als traumatherapeut én binnen de opleiding is veiligheid, veiligheid, veiligheid. Immers, mensen die om wat voor reden dan ook te maken hebben met trauma, hebben maar heel weinig nodig om (onbewust) hun verdediging aan te zetten en te verdwijnen achter allerlei overlevingsmechanismes. En daarom is het nodig dat je hier als therapeut veel tijd en aandacht aan besteedt. Veiligheid gaat over langzaam en behoedzaam te werk gaan. Het gaat over zachtheid, niet doorduwen, aandacht voor alles wat er aanwezig is, oordeelloosheid en nog heel veel meer.

Waarom ik dit beschrijf? Omdat ook voor mij als deelnemer aan deze opleiding veiligheid belangrijk is. Dus ook binnen de groep besteden we hier met elkaar veel tijd en aandacht aan. Steeds als de opleider merkt dat we naar ons hoofd gaan, sneller gaan praten of met al onze aandacht gefocust op iemand zijn, herinnert ze ons aan deze basisveiligheid en vertragen we, nemen de tijd om stil te zijn en weer in ons lichaam te voelen waar we uithangen.

Ik moet meer van mezelf laten zien

Tijdens een opleidingsblok aan het begin van de opleiding behandelden we aandachtspunten bij het werken als traumatherapeut. Er werd ons gevraagd om punten aan te kruisen die ons makkelijk afgaan en punten waar we aandacht aan mogen besteden. Ik was als eerste aan de beurt. Het ontwikkelpunt dat ik noemde bleek juist mijn kwaliteit te zijn en werd ‘afgekeurd’. Vervolgens werd aan de groep gevraagd of zij mij iets mee wilden geven. En toen…bleef het lang stil. Schoorvoetend zei iemand ‘ik heb nog niet zoveel van Naomi gezien’ en dat vond bijval van meerdere anderen uit de groep. Vervolgens werd de uitnodiging aan mij gedaan om meer van mezelf te laten zien, juist om te oefenen binnen de ‘veiligheid’ van de groep. De kant in mijzelf die het maar wat graag goed wil doen, kon zich hier wel in vinden. Verder voelde ik er op dat moment niet zoveel bij.

Tot ik naar huis ging. Ik schreef hierover het volgende aan één van mijn opleidingsgenoten, Eve, waar ik een fijne connectie mee voel. “Ik ben inmiddels thuis, maar heb een heel proces achter de rug in de auto na het rondje waarin gezegd werd dat ik mezelf meer mag laten zien. Na initiële zelfveroordeling ben ik erop uitgekomen dat ik aan alle kanten wordt uitgenodigd om meer kwetsbaarheid te laten zien. En die neem ik graag zachtjes aan. Maar pffft…die is ook lastig en heb ik nog wel wat voor nodig. In ieder geval tijd en zachtheid voor mezelf.”. Ik was uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat het inderdaad tijd is om mezelf te laten zien en dat deze opleiding daar een perfecte aangelegenheid voor is. Het is daar toch veilig?

Maar ik blijk gewoon een keuze te hebben

Er ontspon zich via Whatsapp een prachtige dialoog met Eve die me veel inzicht heeft gegeven. Zij liet me namelijk een hele andere kant zien. Dat zij mijn aanwezigheid en kwetsbaarheid wél voelde. En dat een uitnodiging niet meer dan een uitnodiging is. Dat het veel belangrijker is dat ik mijn eigen tempo volg. En het niets uitmaakt wanneer ik meer zichtbaar word. Of het nu in deze opleiding is of over tien jaar. Dat het gaat over mijn grenzen en deze aanvoelen, aangeven en volgen.

Het gevolg was dat ik in totale verwarring was. Hè, maar ik wilde me toch gaan blootstellen in de groep? Daartoe voelde ik me toch uitgenodigd? Daar had ik toch zelf toe besloten? En dat klopte toch voor me? Maar nu bleek er een hele andere weg te zijn. Eén waarbij ik niet het brave meisje hoef te zijn dat volgt wat de ‘juf’ zegt, maar één die naar binnen kijkt en ervoor kiest om mijn eigen weg te volgen. Zodat ik kan voelen wat er klopt voor mij en wat ik mag laten gaan. Ik schreef hierover “Ik leer van deze ervaring hoe belangrijk het is dat ik voel dat ik een keuze heb. Die keuze heb jij me met jouw woorden weer laten voelen. Want anders was er maar 1 route, namelijk me blootgeven, terwijl die ergens niet klopte voor me, maar die ik (of iets in me) voor waar aanneem, die ik moet volgen en waar ik geen keuze in heb. Gewoonweg omdat die keuze niet in me opkwam, er dus niet was en ik niet voel dat ik dat ergens diep van binnen wel wil.”

Van moeten naar kiezen

De uitnodiging was onbewust een ‘moeten’ geworden waar ik, wilde ik het goed doen, aan moest voldoen. En die ik, om het voor mezelf te verzachten, een ‘uitnodiging’ noemde. Gek genoeg was er in mijn gevoelswereld helemaal geen keuze. Ik wilde me immers ontwikkelen. Het inzicht dat er altijd een andere weg is dan de weg die me wordt aangereikt voelde alsof ergens in mij het licht aanging.

Mijn inzicht werd gestaafd door theorie!

In het kader van mijn opleiding ben ik het boek ‘Ontwikkelingstrauma helen’ van Laurence Heller en Aline LaPierre aan het lezen. Het boek legt uit dat we allemaal vijf biologische basisprincipes hebben die in onze ontwikkeling terugkomen. De behoefte aan verbinding, afstemming, vertrouwen, autonomie en liefde en seksualiteit. In het boek wordt uitgelegd wat er gebeurt wanneer er iets misgaat in het vervullen van één of meerdere van deze behoeften. Een kind ontwikkelt als reactie daarop overlevingsstrategieën om zich staande te houden. Later in het leven kunnen deze strategieën tot problemen leiden omdat het vermogen om te verbinden met jezelf en anderen beschadigd is geraakt.

Tot mijn verbazing herken ik me in de beschrijving van het autonomietype. Het zijn aardige mensen die het moeilijk vinden om hun grenzen aan te geven en die gefocust zijn op het vermijden van conflicten. Van buiten is ze het vriendelijke, volgzame meisje dat ‘ja’ zegt, maar innerlijk voelt ze een onuitgesproken en opstandig ‘nee’. De grootste angsten zijn om te worden bekritiseerd, te worden afgewezen en in de steek te worden gelaten. “Ze koesteren diepgewortelde tegenstrijdige gevoelens ten aanzien van gezag. Op het oog respecteren ze gezag, maar vanbinnen koesteren ze gevoelens van wrok en opstandige impulsen.” (p93). “Deze mensen moeten inzien dat zolang zij ervoor kiezen anderen te behagen ten koste van zichzelf, ze in de val lopen. Ze moeten ontdekken hoe ze de reacties van andere mensen onder controle proberen te houden door zich voor te doen als het ‘lieve meisje’. Ze moeten de moed vinden om die controle op te geven…” “Autonomietypes leren pas innerlijke rust ervaren als ze kunnen leren luisteren naar alle kanten van hun innerlijke strijd – pas als alle kanten een stem mogen hebben en deze serieus wordt genomen.” (p99). Ik kan eigenlijk het hele hoofdstuk wel citeren.

Mijn grenzen leren voelen

Nou ja zeg! Dit gaat over mij en over mijn ervaring naar aanleiding van mijn opleiding. En ik krijg via het boek aangereikt hoe ik hiermee om kan leren gaan. Door niet direct te doen wat ik denk dat ik zou moeten doen, maar me verbinden met wat ik werkelijk wil doen. Dat vraagt om vertraging om bij mezelf te kunnen nagaan en voelen wat er in me omgaat. Ervaar ik dat ik iets moet doen? Voel ik misschien weerstand? Weet ik eigenlijk wat ik wil? Heb ik daar meer tijd voor nodig? En het gaat ook over grenzen. Nog niet eens grenzen stellen, maar ze eerst maar eens voelen als grens. Want deels zijn ze nog onbewust en voel ik het niet eens als grens.

Moet ik nu mezelf laten zien tijdens het vervolg van de opleiding?

Dat vraagt om een diepe afstemming op mij en in mezelf. Waarbij ik leer luisteren naar de verschillende kanten in mezelf. Een kant die bang is en zich terugtrekt en iets in mij dat graag wil leren en ontdekken. Eén die alles in de gaten houdt en één die graag in het diepe springt. En een kant die ogenschijnlijk makkelijk is en snel ‘ja’ zegt en een andere kant die eigenlijk iets anders wil maar niet weet hoe ze dat kan uiten. En zo zijn er nog velen meer. Al deze kanten horen bij mij en mag ik leren koesteren en voor zorgen. Sommige ken ik erg goed en andere kanten nog wat minder. Hoe snel ik ze leer kennen en aan de buitenwereld laat zien is aan mij. Dat kan niemand voor me bepalen. Als ik tijd nodig heb om me veilig te voelen en om tot rust te komen is dat helemaal ok.

Als ik ervoor kies om in het diepe te springen omdat ik dat wil, dan is dat ook goed. Maar niet omdat het moet, maar omdat ik dat zelf wil. Wat ik ga doen tijdens het volgende opleidingsblok? Ik weet het niet en dat hoeft ook niet. In het moment wordt dat vast wel duidelijk.